МОНГОЛ БИЧИГ МИНЬ УУ

За сүрхий хэл шинжээч хүн биш чиг гэлээ, өөрийн үндэсний босоо бичиг болох монгол бичгийнхээ талаар өөрийн бодон санан явдаг зүйлээ та бүхэнтэйгээ хуваалц юу хэмээн бодлуу.

Надтай ойролцоо, бидний үеийн залуучууд ихэнх нь л анх сургуулийн босгоор бүдчин ороод л уйгаржин монгол бичгээрээ "А" үсгээ заалагсан даа.

Тухайн үед Алунгаа эхийн 5 хүүгээ тойруулан суулгасан зурагтай цагаан толгойн ном байсан шиг санагдана. Молом мал эмнэв. Ману мал олан болба. Тал-у нутаг дур тэмээгээ олан г.м цагаан толгой ном дээрх бүхий л жижиг сэдвүүдийг цээжилдэг байж билээ. Багш байнга уншуулна. цээжилцэн нөхдүүд яахав, унших биш зүгээр яриад явчина шүү дээ. Ангидаа хамгийн цэвэр бичигтэн, ангийн хамгийн түргэн уншигч, цээж бичгийн аварга гээд л цол, гуншинтангууд цөөнгүй байсан даа. бараг л анги бүрт байдаг байсан байхаа. Би цэвэр бичгийн аврага байлаа шүү дээ ангидаа.

Бас болоогүй ТҮ-ээр Чоймоо багшийн монгол бичгийн хичээлийг алгасалгүй үздэг байж дээ. Чоймоо багш үнэхээр гайхалтай заадаг, мөн үнэхээр гоё бичдэг байсан нь одоо ч нүдэнд харагдана.

За тэгээд яг хэддүгээр ангиас билээ дээ санадгүй, кирил бичиг рүү шилждэг юмаа. Монгол бичиг, кирил бичгийн үсэг, дуудлага, бичлэг, уншлага гээд л бараг бүгд тэс ондоо. Тухайн үед надад кирил бичиг их л хэцүү шиг санагдаж байсан. Бусад хүүхдүүдэд ч гэсэн адил байсан байхаа. Цээж бичиг хийсний дараа дэвтэр улаан цоохор болоод л ирдэг байв. Бид нар сонсож буй үгээ хуучин монгол бичгээрээ төсөөлөн галиглан бичиж их алддаг байсан шиг санагдана.

За тэгээд кирил бичигтээ тасаад, ойлгоод уншиж бичдэг болоод гайгүй болжэээээ байтал анги, орос хэл нэмээд ороод ирэв. Тэр үед яасан ч зоргоо байсийн багш нар, журналын дундуур хоёр хуваагаад л 30 хүүхэдтэй анги байлаа гэхэд эхний 15 нь анги хэлны групп, сүүлийн 15 нь орос хэлний групп гээд л хуваагаад л крил бичгээ бүрэн сурч ойлгож амжаанггүй л харь хэлтэй золгосон доо.

Энэ мэтчлэнгээр манай үеийнхэн өөрсдийгөө бид хэлмэгдсэн үеийнхэн монгол бичиг ч байхгүй, крил ч муу, гадаад бас ч муу гээд л өөрсдийгөө хөөрхөн аваад гарчна. Би ч ялгаагүй аль алинд нь муу, та нар харж байгаа биз дээ. Кирилээр бичих гэж түмэн алдаа.

Ийнхүү явсаар монгол бичгээ 8-р анги төгстлөө үзсэн юм. 9, 10-р ангидаа үзээгүй шиг санагдана.

Их сургуульд орлоо. Тэгсэн ерөнхий эрдэмийн хичээлд монгол бичгийн хичээл багтсан байв. Монгол бичгээр анх "А" үсэг заалгаж байсан болохоор бас ч гэж гайгүй, гэхдээ 2 жил үзээгүй орхиход л цөөнгүй дагвар, нөхцөл... мартсан байлаа.

1-р курст монгол бичгээ нэг бүтэн жил үзсэн. Сайн ч багш нар заадаг байсан. Зөвхөн монгол бичиг төдийгүй, дөрвөлжин, соёмбо, эвхмэл... монгол нутагт хэрэглэгдэж байсан бичгээ тэгэхэд л би мэдэж байж билээ.

Энэ ч намайг дахин монгол бичигтээ сонирхолтой болгож, одоо ч гэсэн босоо бичгээрээ халт хульт бичдэгт минь нөлөөлсөн гэж боддог.

Сүүлийн жилүүдэд хүмүүс хүүхэддээ монгол бичгийн хичээл гэхээсээ илүү, гадаад хэлний хичээлд нь анхааран болсон. 10 жилд монгол бичгийн хичээлийн цагыг багасгасан. сонирхож үздэг, сурдаг хүүхдүүд цөөрсөн. Аргагүй л хичээл юм болохоор худал үнэн суусан болдог байсан шиг санагддаг. Харин одоо буцаад сэргэж байгаа нь төр засгаас, мөн монгол бичиг, өв соёлоо хүндэтгэн үздэг түүнийг үгүй хийх биш, үргэлжлүүлэн сэргээх талаар хөдөлмөрлөж буй цөөнгүй гавьяатай хүмүүсийн ач хэмээн санана.

Монгол бичгийн талаар сүүлийн үед яригдах болсон нэг зүйл бол одоогийн хэлний дүрэмд ойртуулан дахин шинэчлэн хэрэглэх хэрэгтэй гэсэн саналууд гарах болсон. Цөөнгүй хүмүүс үүнийг дэмжихгүй байгаа. Энэ нь зөв гэж боддог. Энд олон шалтгаан бий. Тэртээ 13-р зуунаас эхлэн өвлөгдөн ирсэн өч төчнөөн бичгийн эх сурвалжуудаас авхуулаад хэдхэн жилийн өмнө монгол бичгээр хэвлэгдсэн номууд хүртэл адил дүрэм дуудлага, утгаараа байгаа.

Одоо дахин өөрчлөн шинэчлэхчих юм бол өмнөх монгол бичгээрээ хэвлэгдэн гарсан тэр их оюуны их хөрөнгийг хожмын үе маань уншиж чадахгүй болно шүү. хамгийн энгийн жишээ татхад л ийм байна.

За би гэдэг чинь юу бичих гээд л юу биччив дээ. Дүүрсэн хэрэг ямар ч байсан дэлхийд ганц босоо бичиг минь үргэлж мөнх бандан бадраг.